Wat zijn pseudomonas?

Pseudomonas zijn staafvormige, gramnegatieve bacteriën met polaire flagellen, die geen sporen vormen. De bekendste soort is pseudomonas aeruginosa. De bacteriesoort werd in het jaar 1900 ontdekt en behoort op basis van zijn resistentie tegen bacteriën tot de gevaarlijkste ziekenhuiskiemen.

Pseudomonas hebben zuurstof nodig voor hun stofwisseling. Ze kunnen ook nitraat gebruiken om te ademen. Ze zijn overal in het milieu aanwezig en leven vaak van afgestorven organisch materiaal. Ze kunnen zich zeer goed aanpassen en hebben slechts weinig voedingsstoffen nodig. Ze zijn in de bodem, in het water, op planten of op dieren te vinden. Ze kunnen functioneren als opportunistische ziekteverwekkers bij planten of dieren met een zwakke gezondheid. De pseudomonas hebben niet allemaal pathogene eigenschappen. Sommige dragen juist bij aan de bescherming van planten.

Pseudomonas aeruginosa – ook gevaarlijk voor de mens

Pseudomonas worden vaak in één adem met pseudomonas aeruginosa genoemd. Een bacteriesoort die verantwoordelijk is voor veel menselijke infectieziekten. Als deze in de biofilm zit, is hij zeer resistent tegen antibiotica. De symptomen zijn afhankelijk van de plaats van de infectie in het lichaam. Bovendien kunnen ze er ook nog voor zorgen dat levensmiddelen bederven. De bacterie kan zelfs in gedestilleerd water en enkele desinfectiemiddelen overleven en groeien indien nog de kleinste sporen van organische substanties voorhanden zijn.

Pseudomonas aeruginosa kunnen zware longontstekingen of bloedvergiftiging veroorzaken. De bacterie wordt o.a. met de volgende ziekten in verband gebracht: urineweginfecties, middenoorontstekingen, wondinfecties en hartklepinfecties. In Duitsland is de kiem verantwoordelijk voor 10% van alle nosocomiale infecties. De schatting is dat in Europa 25.000 sterfgevallen terug te voeren zijn op nosocomiale infecties met antibioticaresistente verwekkers.¹ 

Wie loopt er gevaar?

Mensen die al verzwakt zijn door eerdere ziekten, lopen een bijzonder groot risico om ziek te worden door een infectie die werd veroorzaakt door pseudomonas. Tot de risicogroepen behoren mensen met diabetes of mucoviscidose (taaislijmziekte) of mensen die een verzwakte afweer hebben als gevolg van een Hiv-infectie. Bovendien moeten immuun gesupprimeerde patiënten (na orgaantransplantatie, kankerpatiënten) niet met de bacterie in aanraking komen. In zijn algemeenheid kan men zeggen dat ziekenhuispatiënten gevaar lopen, omdat de meeste van hen – in elk geval tijdens hun ziekenhuisverblijf – een verzwakt immuunsysteem hebben.

Hoe worden de bacteriën overgedragen?

De bacteriën hebben een voorkeur voor vochtige plaatsen, zoals wasbakken, toiletten, zwembaden die onvoldoende chloor bevatten en warme buizen en verouderde en gedeactiveerde desinfectiesystemen. Pseudomonas aeruginosa bevinden zich in het drinkwater en worden overgedragen door medische apparatuur als katheters of beademingsapparatuur. Ook implantaten vormen een risico, omdat zich aan het oppervlakte een biofilm met bacteriën kan vormen. In het ziekenhuis kan de kiem ook door het ziekenhuispersoneel worden overgedragen.

Mensen die al verzwakt zijn door eerdere ziekten, lopen een bijzonder groot risico om ziek te worden door een infectie die werd veroorzaakt door pseudomonas.

Inperken van de overdracht

Verschillende onderzoeken²^,³ hebben aangetoond dat de prevalentie van nosocomiale infecties de afgelopen jaren is teruggelopen. Dit is onder andere terug te voeren op verbeterde hygiënemaatregelen in de ziekenhuizen. De betekenis van het water uit het lokale leidingnet als infectiebron is inmiddels goed gedocumenteerd. Een effectieve preventiestrategie is het gebruik van eindstandige of inlinefilters, waarmee in ziekenhuizen het aantal pseudomonas aeruginosa infecties duidelijk teruggebracht kan worden. Ook chemische of thermische desinfectiemaatregelen maken onderdeel uit van het hygiëneplan. Om hoge kwaliteitsstandaarden in medische inrichtingen te kunnen garanderen, dient het water uit het lokale leidingnet minimaal eens per half jaar te worden onderzocht op speciale verwekkers. Ook is een goede en nauwe communicatie tussen waterleidingbedrijven en ziekenhuizen belangrijk als er zich, bijvoorbeeld na sterke regenval, grotere hoeveelheden verwekkers in het water bevinden. Omdat de pseudomonas als gevolg van hun sterke antibioticaresistentie een groot gevaar blijven vormen, is het belangrijk om een sluitende implementatie van hygiënemaatregelen te realiseren.